Ny teny no toy ny tetezana tsy hita mampiray an' Andriamanitra sy ny olona. Ny teny no fanalahidin' ny zava-boahary. Ny teny no hoatra ny fanahy jeren' ny maso, saina ren' ny sofina, fo àry vatana.

Maro samy hafa ny fomba ampiasantsika ny teny, mba hahatomombana izay kendrentsika amin' io fiasana tapitr' ohatra io. Izy aloha no amoahantsika tsirairay isam-batana izay tiana ho fantatry ny namana, izany hoe entina manefa izay sitrapontsika. Na hangataka isika na hanome, na hitezitra na hidera, na hananatra, na hainambitamby, na haninona, dia miteny. Dia mandroso ihany, mitatra : mampianatra, mikabary, mandahatra sy mitory, manoratra boky; eny, hatramin' ny mihira. Koa ny miresaka dia ao anelanelan' izany : tsy olon-drery miteny na mandahatra, fa mila namana hiara-miteny, miombona, mifandimby miteny. Miresaka no teny ilazana izany ankapobeny, ary dia ao koa ny anarana hafa : mitafa, mitafasiry, midinika, mitapatapak' ahitra, mifampitorotoro ravina. Ny miresaka dia mifampianatra, mifanakalo fisainana amin' ny alalan' ny teny.

Azo lazaina fa ny resaka no lalana tsotra indrindra fampidiran-kevitra ao an-tsain' olombelona. (Ny hoe tsotra eto anefa tsy hoe mora, fa mivantana). Izy no voalohany. Ny fanorenana ny toetra ao anaty ao maha-isika antsika dia narafitry ny resaka : resak' Ineny, resak' Idada, resaky ny zoky aman-jandry, resaky ny mpitaiza, resaky ny namana aman-tsakaiza, ets... Ny resak' ireny, na ny resaka tamin' ireny, no azo atao hoe milafika ao amin' ny fanambanin' ny toetra maha-isika antsika. Ny fampianarana mety ho maizimaizina (ny mpampianatra mahay maro, hatramin' ny ela, dia manome tarehin-dresaka ny fampianarany); ny toriteny indraindray tsy maharisika; ny kabary misy mahadonto noho izato izy "tsy valiana" ; ny teny vakina mazàna malaky mahatola, azon' izy saina ranofotsiny no mikatroka; fa ny resaka raharaha misy "aina" mihetsiketsika. Ny mpiresaka dia olona mifanamboatra hitovy saranga, mifampahatoky, mifanome voninahitra, mifanatrika eo hifampisam-botra, hifameno sy hifanakalo : misononoka fandeha ery ny saina raha miresaka, azon' ny manampanampy aoka izany izy, otronin' ny maso, ny sofina, indrindra fa ny vava. Ny "teny tsy azo mampihazohazo" , adinina; ny maizina, tsilovina. Samy eo moa, "loa-bary an-dasy" . Ny tsy ampy ampiana, ny be analana. Ny maito tohizana, ny madilana tentenana. Eo amin' ny resaka no misy teny setrena mbamin' ny hevitra sandàna, mba hanana lanja marina. Raha mandaha-teny na mitoriteny, kely foana no hita ny asan' ny teny atao; indreo faly, na tsy mihontsona, na tola ny mpihaino; fa amin' ny resaka kosa, mibaribary na mankatelina izy, na leony. Ary azo amboarina tsara ny zavatra : tovonana na anesorana araka izay ilaina hahavanonany.

Noho izany toetra soa rehetra ananan' ny resaka izany dia izy, hoy isika, no lalana voalohany nalehan' ny olombelona rehefa manan-javatra hifampilan-tsaina izy. Talohan' ny kabary sy ny lahateny ny resaka. Zokin' ny fananarana sy ny fampianarana izy. Ny kabary amana lahateny manetriketrika indrindra, mazàna efa nomanina tamin-dresaka mialoha nifanaborahan' ny roa sy ny telo ny tao an-tsainy, ka nanaovana tetika niadian-kevitra nanaranam-po. Manta matetika ny raharaha tsy nampaidrina tamin-dresaka (...).

Tena tia resaka isika Malagasy; asa na hatao hoe hoatra ny olona rehetra ihany, na : manoatra noho ny maro. Miharihary anefa fa matetika resaka botribotry, na mirefarefa, no fahita atý amintsika. Mifampiarahaba, dia mifanantsafa hasalamana, dia mifanadina "vaovao" , dia izay. Rehefa vorivory bebe amin' ny raharaham-pianakaviana, indraindray mihisatra marimarina ny resaka. Tsy misy manan-kolazaina moa! Na manana ihany fa kely tsy mbola sahy andro; atahorana hotebahin' ny sasany. Ity vidin-kanina efa midangana no ifandriritana eo, dia ny mpiasa tsy misy... Misangodingodina am-pitoerana eo ny resaka, vetivety dia tankina. Ny marina angamba, na ny manakaiky ny marina ankehitriny, dia ny hoe : mahery mikorana isika. Ary tsy dia zavatra iray ny miresaka sy ny mikorana. Azo aroso ihany ho isan' ny antony tsy mahafana ny resaka malagasy ny hoe : tsy mbola zatra ny fiamana anaty vahoaka isika, sy ilay : tsy dia mba fombantsika ny manely loatra ny raharaham-pianakaviana, araka irony fiteny : "Tokantrano tsy ahahaka; samy masina an-taniny; samy manjaka eran' ny varavarany" . Ao dia ao koa ireo tsivalambalana be ihany, toy ny hoe : samy hafa firazanana, ets...

Anefa ny antony dia toa ny tsy fisian' ny hambara mihitsy. Ka tsy hita anie tsinona izay horesahina eo e! hoy ny sasany izany, nony ampirisihina mba hitafa izy. Ary io no tena marina : tsy hita izay horesahina.

Izany tsy fitovian' ny fanaontsika sy ny Vazaha rehefa misakafo, indrindra amin' ny fanasana! Izy tsy ifandrenesana, tena mikorana amin-dresaka; isika mangingina. Tsy maintsy hazavaina aloha fa misy nentim-paharazana mihitsy ao; ny antsika : rehefa homana dia homana tokoa. Raha araka ny famantatro, toa tsy dia mba fomban' ny razana ny be teny eo am-pihinanana, na ny hoatra ny "milalao hanina" . Tsy manao "hano! hano, tompoko e!" hoy ny mpanasa, "fa dia samia mamely e!" Lazaina ho mahakofona (sy mahalava nify aza, hoy ilay somary hatsikana) ny miresa-komana. Ao izany. Anefa nony fotorana, tsy azo saronana ilay hoe : Tsy misy ny horesahina. Ny an-dry zareo Vazaha, rehefa mihaona, izany no mby amin' ny hoe : "Ny masoandro maty no mampalahelo" . Ahavelomany resaka avokoa izatsy mihetsiketsika rehetra izatsy! Ianao nony mitazana aeroplanina, dia "mandia tany naleha" foana eo amin' ny : "Lalina izany raha fahaizana! Ey! ny aina tokana lahy sisa tsy vitany!" Fa izy mahalala : tantara manao ahoana no tsikerainy momba iny raha iny : ny herin' ny milina mitondra azy, ny toetry ny habakabaka teteziny, ny fandrosoana hatramin' ny niandohana, ny asany samy hafa, ets... Amin' izy Vazaha, tena andro iray toa zato mihitsy ireny fanasana ireny, ka hararaotina ianarana, amotorana sy ampitahana. Ny loha-resaka aminy dia ny mifidy no adala.

Ao ny politika -- ny an' ny firenen' ny tena sy ny an' izao tontalo izao, ao ny literatiora, ao ny ara, ao ny asa malaza vao vitan' ny ngeza, ao ny siansa, ao ny fizahan-tany, mbamin' ny karazan-javatra tsy anononana. Ny vakina ao amin' ny gazety, ny hevitra aposaka ao amin' ny boky vao nivoaka, ets... samy anton-dresaka avokoa ireny; iniana tapahina ny dinika fa mbola aiza ho aiza no azo itafana, mandra-pihaona indray.

Na dia izao fiaraha-mitoetra amim-bazaha izao ihany aza, efa isan' ny ilana ny hanalalahana ny toeran' ny resaka ao amin' ny saintsika Malagasy. Mba lalina anie izany hiray monina tsy miresaka! Ny fahafinaretana afoy, ny fihavanana mitsolopilopy, ny asa tsy manjarizary.

(...) Malakia ihany lahy mba mahay mitari-dresaka ny ray aman-dreny mbamin' ny zoky be toa ray harahin' ny madinika rehetra! Ny fizotry ny resaka marina no isan' izay antenaina indrindra hahafongana ilay zava-dratsy, ambany dia ambany, mbola vanon-doatra atý amintsika ankehitriny, manala-baraka sady mamohehatra ery matetika, dia ny tsaho, izay azo atao hoe : resaka mandamoaka, na resaka mandeha ho azy toy ny rano maria vaky fefiloha, sy ilay namany koa, ny fosa mbamin' ny forongony rehetra, izay resa-maizina, resa-kanosa. Tsy hoe famantaram-pahambaniana fotsiny, fa tena mosavim-bahoaka, fanetribem-pirenena mihitsy ny resaka adala. Tsy firy no zava-mandroritra midina hoatra io. "Ambarao ahy ny resany dia holazaiko anao ny toetrany" .

(Ravelojaona, Mpanolo-Tsaina, Mey 1927)