| Explanations in Malagasy |
3 reni-vintana lehibe sy ambony indrindra izany. Eo amin'ny zoro firarazana (avaratra atsinanana) no anjara toerany; ary mibaby ny Alohotsy sy mitrotro ny Adalo izy. Alahamady no laharana voalohany amin' ny volana malagasy. Ny anarany dia nalaina avy tamin' ny antokon-kintana, izay ataon' ny Arabo hoe El-hamal (Bélier, Ondrilahy).
Natao ho andron' Andriana ny Alahamady; ary noheverina ho vintan' andro maha-mpanjaka. Ralambo sy Andriamasinavalona ary Andrianampoinimerina ihany anefa no mpanjaka teraka tamin' ny vava-Alahamady. Ary satria Ralambo no niandohan' ny fankalazana manetriketrika ilay Andro lehibem-pirenena teto fahiny -- dia ny Fandroana -- ary Andrianampoinimerina kosa no mpanjaka tokana nahavory an' Imerina manontolo, dia ny vava-Alahamady, vintan' izy telo lahy, sady natao ho andron' Andriana rahateo, no natokana sy naraikitra hanaovana ny andro firavoravoana amin' ny Fandroana.
Rehefa nanjaka Ranavalona III (1883) dia novany ho 22 Novambra izany, satria io no fitsingerenan' ny andro nahaterahany sy ny andro nisehoany voalohany tamin' ny ambanilanitra. Ary rehefa nakambana ho zanak' i Frantsa kosa Madagaskara, dia nofoanana ny Fandroana faha-gasy, fa nisoloana ny Andro lehibem-pirenena (14 juillet) izay iombonan' i Frantsa amin' ny zanany rehetra (Arrêté du 5 juin 1897).
Noho ny fiheverana ny Alahamady ho andro mahery loatra dia nofadirana ra izany mba tsy ho be ra latsaka amin' ny tany sy ny fanjakana. Izany no tokony ho niandohan' ny famonoana biby amam-borona tamin' ny Fandroana. Ny namono omby tamin' izany dia nolazain' ny ntaolo hoe mandranjo Alahamady, izany hoe: manala faditra ny herin' ny vintan' andro Alahamady.
Ny lanitra dia natao hoe Alahamady, noho izy iandrandran' ny zavatra rehetra: ary ny filoham-pianakaviana dia atoavin' ny ankohonany rehetra ho Alahamadim-panjakana. Ny olona hajaina indrindra, raha misy fivoriana, dia asai-mipetraka eo amin' ny Alahamadin-tany. Amin' ny biby amam-borona kosa dia atao hoe "Alahamady" ny karazana tsara soratra, toy ny akanga, ny omby mena tokam-bolo, ary indrindra ny omby volavita. Ny akanga dia vorona tonga soratra, hampitahana ny hevitra samy hafa fiseho; ny omby mena tokam-bolo dia natao hoe "omby malaza", hampahalaza ny fanjakana; ary ny omby volavita kosa hahavitana ny fanjakana. Ny omby volavita dia omby mena ihany, saingy misy sada fotsy eo amin' ny tampon-kandriny, sorony, trafony, tongokeliny sy tongobeny, tehezany sy nongom-bodiny, ary ny rambony dia fotsy sasaka. Omby vitsy ihany no mety ho tena toy izany; ka rehefa tonga ny fotoana izay itadiavan' ny mpanjaka omby volavita, dia mandefa iraka eran' ny tany izy hanangona izay omby hifidianana ny tena "volavita". Izany no nahatonga ilay ohabolana hoe: "Mpiandry omby volavita, tsy tompony fa mpamerin-doha".
Ny vintana Alahamady dia mifandratra amin' ny Adimizana; fa ny mitanila eo amin' ny Asombola sy Alakarabo no iandrianany sy iarenany. Nisy koa fanao maintimolaly fahiny: rehefa tazana ny volana, nony efa vita ny Fandroana, izay natao tamin' ny Alahamady, dia mitora-bolana ny olona rehetra. Alainy ny singan-kofehy landy, dia avorimboriny, fonosiny taimboraka tamin' ny namonoana ny ombim-Pandroana, ka atorany mafy tandrifin' ny volana, sady arahiny teny hoe: "Ataoko voa!". Rehefa vita izany dia manonona teny faniriana izy hoe: "Ho tratry ny Alahamady mitsingeringerina anie aho, fa efa nitoraka anao!". Naman' ny ala faditra ihany koa angaha izany noho ny fiheverany ny Alahamady ho "andro mahery".
Misy fitenenana momba ny Alahamady: "Boka mitoraka volana Alahamady: tsy mitady ny ho arivo tratry ny taona, fa izay hahamando ny tratra ihany. Voazava eo ambony ny atao hoe: "mitoraka Alahamady". Ny hany fanirian' ny boka mijaly dia ny mba ho voky hena amin' ny fandroana ihany, fa tsy mba maniry izay ho ela velona izy tsy akory. -- "Boka niteraka Alahamady ka hitan' Andriamanitra ny tarehiny" (ny tarehin' ny zaza). Volana mahatsara vintana ny Alahamady, sady taom-baovao; ka fahasoavan-dehibe azo avy amin' Andriamanitra ity zanaka ity dia mba harovany tsy hiova amin' izao endriny izao anie izy! [1.10]
4 [3.1]
5 Anaran' ny volana voalohany amin' ny filaharan' ny volana malagasy merina alohan' ny Adaoro, ka ny toerana nomena azy ao an-trano dia eo amin' ny zorony avaratra atsinanana, izay antsoina koa hoe zorofirarazana
6 Fanandroana: Natao ho andron' Andriana ny Alahamady, ary noheverina ho vintan' andro maha-mpanjaka; ny vintan' Alahamady kosa, araka ny fanandroana dia toy izao: - vavany: mahery ka alam-bintana andrao misavika ny andriana, ka raha ankohonan' ny Andriana dia avoaka tsy miara-mitoetra aminy;
- vontony: mitahiry amponga telon-jehy atao ho azy; miompy gisa alahamady, gisa fotsy mivady, dia tratra antitra ny olona teraka amin' io, na lahy na vavy;
- vodiny: tsara, lasan-ko lehibe sy hanan-karena mety ho tratra antitra
[1.1]
|
